تحلیل رفتار متقابل چیست؟ نگاهی به نظریه اریک برن درباره شخصیت و روابط انسانی

بخش اول: تحلیل رفتار متقابل چیست؟

اریک برن در کتاب‌های مشهور خود از جمله:

• Games People Play (بازی‌هایی که مردم انجام می‌دهند)

• What Do You Say After You Say Hello? (بعد از سلام چه می‌گویی؟)

مدلی ساده و قابل‌فهم برای تحلیل روابط انسانی ارائه می‌دهد. به باور او، هر انسان سه حالت روانی دارد که به آن‌ها «حالت‌های من (Ego States)» گفته می‌شود:

🟩 حالت‌های من:

1. والد (Parent):

   • شامل بایدها و نبایدهایی است که از والدین یا افراد اثرگذار زندگی آموخته‌ایم.

   • والد می‌تواند نقاد یا مراقب باشد.

2. بالغ (Adult):

   • مرکز منطق، تحلیل و واقع‌گرایی است.

   • تصمیم‌گیری آگاهانه از این بخش انجام می‌شود.

3. کودک (Child):

   • محل احساسات، تخیلات، ترس‌ها و شور زندگی است.

   • به سه شکل بروز می‌کند: کودک طبیعی، کودک سازگار، کودک لجباز.

🔶 بخش دوم: چگونه رفتار متقابل شکل می‌گیرد؟

در هر تعامل انسانی، بین این حالت‌های من ارتباط برقرار می‌شود. این ارتباط می‌تواند:

• مکمل (سالم): والد → کودک، بالغ → بالغ

• متقاطع (ناسالم): بالغ → بالغ و پاسخ از کودک

• پنهان (پیچیده): گفت‌وگوی ظاهری یک معنا دارد، اما پیام پنهان چیز دیگری است.

🧩 بیشتر تنش‌ها در روابط روزمره به دلیل ارتباط‌های متقاطع یا پنهان رخ می‌دهند.

🔶 بخش سوم: بازی‌های روانی (Psychological Games)

یکی از مفاهیم معروف در TA، «بازی‌های روانی» است.
این‌ها الگوهای رفتاری تکرارشونده، پنهانی و ناخودآگاه هستند که معمولاً پایانی ناراحت‌کننده دارند.
افراد این بازی‌ها را برای تأیید یک باور درونی یا فرار از واقعیت انجام می‌دهند.

نمونه بازی‌های رایج:

• «بله، ولی…»

• «ببین چه کردی!»

• «تو همیشه…»

هدف تحلیل رفتار متقابل، شناخت این بازی‌ها و تبدیل آن‌ها به روابط صادقانه و بدون نقش‌بازی‌ست.

🔶 بخش چهارم: قرارداد زندگی (Life Script)

اریک برن معتقد بود که هر فرد در دوران کودکی بر اساس پیام‌های والدین، تجربیات و باورهای محیطی، نوعی قرارداد نانوشته با خود می‌بندد.
این قرارداد ناخودآگاه در تمام طول زندگی بر انتخاب‌ها، روابط و حتی شغل افراد تأثیر می‌گذارد.

🔑 با کمک TA، می‌توان این قرارداد را شناسایی، بازنویسی و تغییر داد تا مسیر زندگی سالم‌تر و آگاهانه‌تری داشته باشیم.

🟢 نتیجه‌گیری

تحلیل رفتار متقابل ابزاری قدرتمند برای خودشناسی، بهبود روابط و درک عمیق‌تر از دیگران است.
با شناخت حالت‌های من، بازی‌های روانی و قراردادهای زندگی می‌توانیم الگوهای ناسالم را شناسایی کرده و ارتباطاتی سالم‌تر و شفاف‌تر بسازیم.

📣 دعوت به اقدام (CTA)

اگر این مفاهیم برایتان جذاب است:

• در دوره‌های آموزشی روانشناسی تحلیلی و سیستمی مرکز خانه سیستمی شرکت کنید.

• از طریق سایت، برای دریافت مشاوره آنلاین نوبت بگیرید.

• مقاله‌های مرتبط را در بلاگ ما دنبال کنید.